Payong

Chapter 2
Part 7

Madilim ang kalangitan, basa ang lansangan, maraming mga tao. Ito’y ginalugod ko at nilakbay ko ang kahabaan ng kalsadang iyon, mga nagsisikipang daan na naroroon ang samut-saring mga tinda, pananamit at pagkain. Ang mga paa ko’y basa na habang malakas ang hangin, ang kaisipan ko’y nahalina na sa kahahanap sa kanya, ang pitaka ko’y kakaunti ang laman. Sa lansangan ay nagmumula ang paghahanap ng mga bagay-bagay na wari ay hindi makita ngunit idalangin mo, may mahahanap ka rin ngunit minsan ang tadhana ay sadyang mapagbiro at mapaglaro, hinahawakan ang palad, ginuguhit ang mga linya at ang mga mata mo’y maging mulat man ay sarado sila. Ang lahat ay kakaiba, ang lahat ay may nakalaang oras, may simula at katapusan. Halika at ako’y samahan kung saan ako’y dumalaw at tinahak ang lugar na iyon. Naririnig mo ba ang ihip ng hanging dala ang ambon sa langit, maging ang hampas nito sa iyong payong, ang lamig na dumadapo sa iyong damit, ang bawat galaw nila na kung iyong papansinin ay minamadali ang oras. Bawat patak ay kapansin pansin, ang itsura nito ay tubig lang. Hinanap ko sya sa loob ng simbahan, nilibot ko ang pintuang daan papalabas at papasok, hanggang sa aking makita ang matagal ko nang inisip. Walang pagdadalawang isip nang siya’y aking lapitan, walang panganib na nakaambang, ngunit ang balakid na panahon ay hirang na. Hinabol ko siya at muntik na magkalayo ng landas, ngunit ang aking mga mata ay nagbadya ng kagandahan. Hindi ko alam ang sasabihin ko, parang isang estudyanteng hindi alam ang isusulat sa papel at nang ako’y naglakad na ay sinabi ko ang mga bagay na ukol sa kanya at sa akin. Sinamahan ko siyang mamili ng damit para sa araw ng wika at nang magkagayon ay naisip naming umuwi at tumuloy sa kanyang tirahan. Isang guro sa elementarya ang aking nakilala at nakasama ng araw na iyon ngunit ako’y nakikipag-usap lang sa ordinaryong tao na walang pinagkaiba sa alin mang tao sa lupa, naisip naming sumakay ng kalesa dahil sa may kalayuan din ang kanyang tirahan at habang kami ay nag-uusap, biglang umulan ng malakas, umihip ang hangin at ako’y nabasa.Nang kami ay makauwi na, inihanda namin ang mga pagkain at sinayang mga oras doon, nagkwentuhan at inalam ang mga bagay-bagay. Habang kami ay nagkakasiyahan sa kwartong iyon, makalipas ang oras, biglang may kumatok at kagad na pinagbuksan naman ng pinto ng guro na aking kasama, nagsabi ang matandag babae, “ipagpaumanhin mo ang aking panghihimasok ngunit hindi ko pinahihintulutang tumuloy ang mga lalaki dito”. Sa sandali pa’y napilitan akong umalis na at samantalang gabi na nang oras ding iyon. Ako’y sinuyo ng panahon, ako’y inasar ng malamig na ihip ng hangin at mga ambon, pinaglalaruan ng ulap at tinaksil ng gabi. Nagpaalam ako at umalis ng bahay, tinahak namin ang daan at narito nanaman ang bagay na di kaaya-aya gaya ng aking binanggit sa una. Tumigil kami sa sandali at nagpalitan ng salita na kakaunti lamang, ngunit ayaw papigil ang ulan, ang hangin, ang gabi kung kaya’t minarapat kong ihatid sya karwahe at upang maunang umuwi sa kanyang tirahan. Sinusubukan ng panahon ang aking pasensya ngunit ang pagtitiis ay naririto sa akin, anung magagawa sa akin ng panahon kung aking mapaglilingkurang mabuti ang bagay na ninanais ko. Muli ko nanamang tinahal ang malayo at mahabang daan at sumakay sa karwahe, ako’y tulala at walang imik, walang pinansin na anumang bagay sa paligid, maging ang mga bagay na naging kaaya-aya sa aking pita ay hindi ko pinansin ngunit bakit, bakit ganun ang aking inasal sa aking paguwi. Bitbit ang payong nang siya’y aking kausap hanggang sa paghatid at ito’y aking panilbing magandang loob sa kanya. Hindi ko na alam kung ano ang huling magiging asal nang ako’y makauwi na, tila balisa at hindi alam ang gagawin ant habang sinusulat ko itong mga ito ay ganun parin sa ilalim ng gabi ant ang payong ang hawak ko nang ako’y naging malungkot sa araw na iyon.

Ang aking tula sa aking unang pag-ibig

Chapter 2
Part 6

At nang maalala ko ang aking nakalipas na pag-ibig, ang aking unang pag-ibig, naalala ko ang mga nakaraang nakalipas na ako’y nasa disenteng pananamit, nang siya’y aking makilala, naglalagablab na damdamin, ang mga oras ay hindi sinasayang maging sa umaga, sa tanghali, sa hapon hanggang sa sumapit ang kabilugan at liwanag ng buwan. Naalala ko rin na sa bawat dagok ng masamang kapalaran, sa kapuotan man o kabaitan, binatid ko na sa bawat galit o puot sa damdamin ay lilipas din. Naalala ko na sa aking unang pag-ibig ay may dala-dala akong isang rosas, isang matinik at mapulang rosas na isinasaysay ang batid ng aking pag-ibig, ang mga bagay na hadlang sa amin na siyang binabasag ko, ang tamang pananawang magsabi ng salitang “mahal kita” na tila ginto sa aking pananaw at sa huli ay tinula ko ang tulang ito….

Gaano nga ba katimbang ang magsabi ng, “Mahal Kita”

Ako’y gagamit ng aking maitim na kabayo

at hahamak sa mga kailaliman ng mga matataas na ulap.

Ito’y bunga ng aking pusong nasasadlak

sa iisang bunga na maaari kong pitasin at malasap.

Sa giliw kong ito o tila ang puso’y sumigla

ako nga ba’y isang bulag na may mata

o aking hinahanaphanap ang di nakikita?

Tila isang lathalain na nasusulat sa dingding na di’ mabasa

na siyang nais mabigkas ang hindi mabigkas.

Anong makatutulong sa akin na ito’y masabi?

Malibang ako’y gumawa ng hagdan upang masungkit ang bungang di pa umiibig.

Ako’y maparirito sa iyo na waring magnanakaw

sa kaibuturan ng iyong mapula sa pagdungaw.

Sa umaga’y ikaw nga at sa gabi ako’y ibong kumakanta.

Hindi pa naparirito ang aking kalasingan

kaya’t pagsisikapang ikaw ay mapangiti.

Libutin man ng aking kaalaman ang ikaw

na di mapaparang ng ninuman sa mundong ibabaw.

Kauhawan ko sa malalim na bugtong at sa akin ay may bumubulong.

Umuugong ang lupang may yapak mong malabong

at samantala’y ikaw na kasama pa ay napagsamantalahan.

O anong lihim mayroon ang isang tulad na salita?

Walang katulad o kapares man kahit hanapin ay di makita

sapagkat hindi nasusulat na maaaring uliting ilathala

ang malalim na salitang nais sabihin at matalinghaga.

Ilihim ko man, may tumutulak sa akin ay ako nga

na siyang makapagsasabi sa lihim ay ikaw nga.

Sa matatayog na alapaap o ulap ay maisumpang mahal kita.

Ang huling taon ko sa Kolehiyo

Chapter 2
Part 5

At mula dito, ay masasabi kong marami akong nakilalang mga tao ngunit lumilipas ang panahon, isang linggo o dalawa o tatlo o apat; dahil dito ay hindi ko sila nakikilala sa paglipas ng oras. Lumipas ang buwan hanggang sa nakilala ko si Melisa beinte anyos ang edad, isang maputing babae at marahil ay mas mataas kay sa akin, siya’y nananatili sa kanyang magulang at kapatid sa bansang Australia. Hiniling ko noon na magkaroon ako ng matinong kausap at hindi tumitingin sa pagkakaiba ng mga tao; maging mahirap man o mayaman, maging maputi o maitim, siya’y mapagkumbaba gaya ko, siya’y estudyante na gaya ko. Si Melisa ay aking kaibigan mula ng sa buwan ng Hunyo at paminsan minsan ay naguusap kami at binibigyan pansin ay mga bagay-bagay na hindi pa namin nalalaman gaya ng usapin ukol sa kani-kaniyang sarili at pag-ibig maging sa usaping pang pamilya ay hindi hadlang sa amin ang mag-usap at magkaroon ng mahusay at magandang pakikipagtalakayan sa isa’t-isa. Minsan na din naming napag-usapan ang ukol sa aming damdamin at dahil sa ako’y isang romantikong tao at mabait, may prinsipyo’t dignidad, may tapang at bukas ang isipan ay naitanong ko sa kanya kung ano ang hinahanap nya sa isang lalaki kapag siya’y ganap na indibidwal na at malaya. Sumagot sya ng ayon sa aking damdamin at gayu din sa hinahanap-hanap. Nais niyang magkaroon ng magandang buhay at pamilya, nais magka-anak sa iisang tao na kanyang iibiging tunay.Sinabi nya rin sa akin kung ano ang gusto nya at binanggit nyang gusto nyang yung taong mapagkumbaba, maibigin at may oras sa kanyang magiging asawa at naghahangad ng maayos na pangkabuhayan kahit na siya’y kayumanggi o maputi. Pinilit ko pang magtanong ngunit hindi ko nabanggit ang iba pa kung kaya’t minarapat kong tanungin sya ng halimbawa lamang at ang tanong ay ganito, “paano kung sabihin kong gusto kita at gusto morin ako ngunit hadlang ang lugar at layo ng landas natin sa isa’t-isa, kaya mo bang bigyan ng pansin ang akin damdamin?”, at ang sinagot nya ay ito, “hindi ko alam ngunit gusto hindi ibig sabihin nito na ayaw ko sayo at kung sakaling magkalapit lang tayo ng kinaroroonan ay walang imposible sating dalawa”. Natuwa ako sa kanyang sinserong sagot na bagaman ako’y hamak na maliit na tao ay may magandang puso ay hindi hadlang para iparating sa kanya ang aking munting nararamdaman sa maiksing panahon mula ng siya ay aking makilala at Nalulungkot dahil sa kalayuan ng landas namin sa isa’t-isa ay mahirap nga talaga ang humiling ng basta basta lamang, hiniling ko na makausap ang katulad nya at marahil ay wala ng susunod bukod pa rito. Naniniwala parin ako na malayo man ay kaya kong marating ang sing layo ng kanyang kinaroroonan. Madalas kaming naguusap sa kada uwi ko galing sa Unibersidad at hinahabol ko ang oras para lamang makipagusap sa kanya ay makita sya. Gusto ko siyang maging asawa. Minsan narin siyang nilamig ng kanilang panahon, binigyang pansin ko naman ito at upang masabi ko ang aking gustong iparamdam, nais ko siyang bigyan ng mahigpit na yakap at mainit na halik sa kanyang labi. Ang kanyang mga ngiti ay nagsisilbing hudyat na pagsaggot na oo. Ang bawat salita ay may kasabay na halik na gaya sa aking nakalipas na pag-ibig, oo sa aking nakalipas na pag-ibig. Gusto ko siya na maging ina ng aking magiging anak; marahil ay kambal sapagkat yun din ang nais niya. Ano kaya kung ako’y maging ganap na mayaman at kayang bilhin ang mga mamahaling bagay, kayang marating ang mga malalayo at kayang bisitahin ang nais puntahan, kaya nya kayang ibigay sa akin ang salitang “mahal”? Ang mga salitang binanggit ko ay tunay, ang bawat pangyayari, ang mga oras na aming pinagsaluhan bawat gabi ay kawiliwili. Ang aming pag-uusap ay magiging matagal habang sa kilala nya ako at kilala ko sya.

the flow of my brush

Ang papalapit na buwan ng Hunyo

Chapter 2
Part 4

Isang panibagong buwan nanaman ang paparating,
buwan ng hunyo at ang lahat ay magiging ibang muli,
ang mga kabataan ay magiging abala sa kanilang pag-aaral
at habang ang iba naman ay magiging abala sa takdang aralin.
Buwan ng hunyo kung saan paparoo't parito ang mga tao, sila'y
walang inaaksayang oras, sila'y nasa kanilang tungkulin.
Ito ang panahon ng pagiging matino sa eskwela, pagiging
masunurin kay maestro, masusi ko rin naman pinag-aaralan
ang mga bagay-bagay sa loob at labas ng kwarto at
anumang ituro ni maestro ay aking itatanim sa isipan ko.
Handa na akong harapin ang mga panibagong pagsusulit,
ang mga panibagong aralin, ang mga panibagong kaibigan
at magiging kaklase sa eskwela. Isang panibagong yugto
ng aking buhay at marahil ay magiging abala rin ako sa
aking mga aralin at ayaw ko rin namang mag aksaya ng
panahon hanggang sa ang trabaho ko ay hindi pa natatapos,
ang lahat ng aking mga trabaho ay hindi maaaring maabala
hanggang sa ang aking layunin ay hindi ko pa naaabot.
Naalala ko noon noong ako'y nasa mataas na paaralan,
aking binubunot ang sahig, kanila akong tinatawanan,
inaalimura palibhasa ay ganun na lamang ang aking pisikal
na katayuan sa buhay, ang polo ko'y manipis at naninilaw na.
Hindi ko din alintana ang bawat bulong ng mga kaklase
ko sa loob ng kwarto, akin lamang ginagawa ang trabaho,
ang utos, ang layunin at sa ganitong paraan ay natuto akong
makipag laban at humarap sa anumang pagsubok sa buhay.
Ang lahat ng aking pagtitiis sa mga gayung bagay ay resulta
ng pagiging matiyaga, mapagdasal ng pangangailanang pang
espiritual, determinasyon at disiplina. Ito ang naging pundasyon
ng aking tapang upang mailathala ko ang mga bagay-bagay
na literal at di literal. Naalala ko rin naman nang ako'y nasa
elementarya pa lamang, ako'y isang aktibong mag-aaral at
may katamtamang dunong, ako'y maabilidad at naging pinuno
ng isang samahan sa eskwelang aking pinasukan. Palibhasa'y
tahimik ako sa kwarto, masayahin at palakaibigan, walang iniisip
na masama o mangyayaring masama man ay kanila naman
akong niyuyurakan sa loob at labas ng kwarto at oo lumipas
ang ilang araw ng aking pamamalagi sa eskwela ay may
nagtangkang suntukin at bugbugin ako, palibhasa'y malaking
tao at siga sa loob ng kwarto. Nangyari ngang nilabanan ko ng
manu-manong suntukan ang batang lalaki, isang suntok ang
biglang sumugod sa akin ngunit ako'y nakailag sa suntok na iyon
at palibhasa'y mabilis at malakas akong sumuntok ay binigyan
ko siya ng isang pitik na suntok ngunit hindi siya natinag
hanggang sa gumanti muli ang lalaki at swerte naman akong
nakailag sa suntok niya at palibhasa'y mahina siya ay ako
naman ang gumanti hanggang sa siya ay nanahimik.
Ipinaglaban ko rin ng suntukan ang aking kaibigan sa
labas ng eskwela, isang maliksing bata, matapang at
tahimik ngunit may pagkahambog. ang aking kaibigan na si
dandan ay isang maitim na lalaki, isang tahimik at mabait na
bata, isang matalino at masunurin sa magulang, ang kanyang
ina ay isang guro at kaibigan ng aking ina. Lumipas ang ilang
oras hanggang sa sumapit ang oras ng uwian sa klase, palibhasa'y
bata ay bumili ng laruan na kanyang matagal ng nais bilhin at
laruin at narito na nasalubong namin ang kanyang kaklase ay
pinilit na inagaw sa kaibigan ko ang laruan at palibhasa'y iyakin
ang aking kaibigan at natakot sya na baka siya ay bugbugin ng
isang maliksing bata. Di naglaon ay pinagtanggol ko ang aking
kaibigan at kinuha ko ang laruan at ibinigay sa aking matalik at
kaisa-isang kaibigan na si dandan. Sinunggaban ako ang suntok
sa mukha hanggang sa ako'y muntik na matumba at agad din
naman akong gumanti ng suntok ngunit hindi pa doon natapos
ang kwento ng aming away, nagsakitan kami hanggang sa
nakita ko ang stansa na masakal ang kanyang leeg sa pamamagitan
ng aking kaliwang braso paikot sa kanyang ulo at di naglaon ay
ginulpi ko siya hanggang sa inawat ako ng kaibigan ko ngunit
hindi ako nagpigil sa paggulpi ko sa kanya sapagkat siya'y
masamang bata. Dinampot kami ng may kapangyarihan ay
dinala sa loob ng isang opisina kung saan dinadala ang
masasamang tao, kung saan dinudulog ang bawat reklamo.
Tinanong ako ng maykapangyarihan at nagpaliwanag sa harapan
niya; aking sinabi na ipinagtanggol ko ang aking kaibigan
dahil kinuha niya ang laruan nito sa kanya.

(itutuloy.....)

Alexis 1960

water color paintings

Hindi Mapakali

Chapter 2
Part 3

Natapos ko na ang aking mga pagtitiis sa mga nakaraang hapon, umaga,
gabi ng nakalipas na taon at ngayon naman ay aking masisilayan ang panahon
ng tag-ulan at tag lamig. Aking hinahanap hanap ang mga bagay na makapag
bibigay aliw sa akin, sa aking piling; oo pati narin ang mainit na pakiramdam
ay akin din namang hinahanap hanap. Narito, isang lalaking nag ngangalang
buchoy ang hindi mapakali sa panahon ng tag-lamig at tag-ulan, nais ng
kanyang mga paa na lumakad lakad sa daan, sa malalayong lugar kung saan
hindi sya matatanaw ng kanyang magulang, ng kanyang mga kaibigan, ng
kanyang pagkabalisa, kung saan sinisilay silay nya ang bawat sandali ng
kanyang kabataan at kanyang nililibang ang bawat oras na sa kanya'y
dumating. Pumaparito't paroon siya sa bawat gabi, oo ang kanyang mga
mata'y nakakarating sa dakong kanan maging sa dakong kaliwa, maging
sa dakong harapan at likuran. Isang leon na nais sumila ng laman sa gabi,
may mga matatalim na mata, may liwanag ang kanyang mga mata sa dilim.
Isang mapusok na nilalang sa gabi, isang tahimik sa araw, siya na nagnanais
na tumikim ng isang babae, o marahil ay dalawa nang sa gayun ay makontento
at hindi mapakali sa panahon ng tag-lamig. Ang mga kaba sa kanyang dibdib
ay iba sa kaba ng nakalipas at sa panahong iyon ay mananatiling mapusok sa
gabi, sa laman, isang maninilang leon hanggang sa ang panahon niya'y hindi natatapos.

-Alexis 1960